Құрбан айт – құтты мереке!

Санаулы күндерден кейін мұсылман халқының мейрамы – Құрбан айт мерекесі жетеді. Екі жылдық карантиндік шектеулерге байланысты мереке кең көлемде аталып өтілмеді. Ал биыл Құрбан айт мерекесі қалай өтеді? Құрбандыққа малды шалудың тәртіптері қандай? Қандай құлшылық рәсімдері жасалуы тиіс? Осы тектес сауалдар «Saryarqa samaly» газетінің Instagram парақшасында өткен онлайн желіде сөз болды. Эфир қонағы – Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Павлодар облысы бойынша өкіл имамы Жолдас қажы Қоспақұлы.

Тілші сауалы:

- Жолдас Қоспақұлы, биыл Құрбан айт мерекесі қай күнге түсіп тұр?

Ж.Қоспақұлы:

- Құрбан айт мұсылман күнтізбесінің Хижра жыл санауы бойынша 1443 жыл, ал қолданыстағы күнтізбеміз бойынша 2022 жылдың 9 шілде күні бастау алады. Яғни, биыл қасиетті мереке 9, 10, 11 күндеріне түсіп тұр. Қасиетті Арафа күні 8 шілдеге сәйкес келеді. Он екі айдың соңы Зуль хиджа айы деп аталады. Бұл айдың басталуы Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының санауымен 30 маусым болып бекітілді. Айт күндері құрбандыққа мал шалуды бастаймыз. Қалалық, аудандық және ауылдық мешіттерде айт намазы таңғы сағат 7.00-де оқылады. Намаз оқылғаннан кейін құрбандық шалынады.

Тілші сауалы:

- Құрбан айт мерекесі қалай аталып өтіледі? Биыл ерекшеліктер бар ма?

Ж.Қоспақұлы:

- «Құрбан» сөзі араб тілінен аударғанда «жақындау» деген мағынада айтылған. Әр мұсылман өзінің жасаған игі жақсы амалдарымен, әрекеттерімен іс жасап құрбандық шалса, Аллаға біртабан жақындайды. Құрбан айт Ораза айттан кейін 70 күннен соң басталып, 3 күнге созылады. Мұсылмандар үшін Айттың алғашқы күні маңызды болып саналған. Осы күні Аллаға арнап құрбандық шалынады, мал сойылады. Бұл - әр мұсылман адамның негізгі міндеттерінің бірі. Адам баласы ең алдымен мешітке барып Айт намазын оқуы тиіс. Намазды әйел адамдарға оқу міндетті емес. Құрбандыққа шалынған малдың еті 3 бөлікке бөлінеді. Бір бөлігі – құрбандық шалған адам өзіне, екінші бөлігі – көршілерге, үшінші бөлік – отбасылық жағдайы төмен отбасыларға және мұқтаж жандарға таратылады. Құрбандыққа шалынған еттен үй иелері тағам әзірлеп, айтшылап келген адамдарға дәм таттырады және аруақтарға құран бағыштайды. Айттың әр күні адамдар бір-біріне бағалы сыйлықтар сыйлауы қажет. Әсіресе, соңымыздан еріп, өсіп келе жатқан бүлдіршіндерге беру - міндет. Бұл - балаларды қуантуға және жақсы жағынан тәрбиелеуге бағыт-тайтын амал.

Тілші сауалы:

- Құрбандыққа қандай мал шалынады?

Ж.Қоспақұлы:

- Негізі төрт түлік малды, яғни, қой, ешкі, түйе, қара малдың кез келгенін құрбандыққа шалуға рұқсат. Еті көп, дәмі жақсы болғаны абзал. Көбінесе қой шалынып жатады. Құрбандыққа шалынатын қой 1 жастан, сиыр 2 жастан, түйе 5 жастан асуы тиіс. Кейбір адамдардың қой сатып алуға мүмкіндіктері бола бермейді. Ондай адамдар алты айлық қойды құрбандыққа шала алады. Алайда, қой семіз, барлық дене мүшелері сау, еш кемшіліктері болмауы қажет.

Тілші сауалы:

- Қандай малды шалуға болмайды?

Ж.Қоспақұлы:

- Алдында аталған төрт түлік малды ғана құрбандыққа шала аласыз. Жылқы, елік, арқар сияқты аңдар мен тауық, қораз, қаз, үйрек секілді құстарды құрбандыққа шалуды дінімізде тыйым салынған. Ал құрбандыққа жарамайтын мал турасында Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Соқырлығы анық белгілі соқыр, ауруы белгілі аурушаң, ақсақтығы белгілі болған ақсақ және жілігі көрінетіндей өте арық малдар құрбандыққа жарамайды», деген.

Ханафи мәзһабының ғалымдары хадисте айтылған құрбан-дыққа жарамайтын малдардағы кемшіліктерге қиас (салыстыру) жолымен басқа да кемшіліктерді қосқан. Егерде малдың бір көзі соқыр, әлсіз, құлағы немесе құйрығы тумадан жоқ, басым бөлігі кесілген, тістерінің көбі түсіп қалған және бір мүйізі немесе екі мүйізі де түбінен сынған болса, шалуға жарамайды. Құрбандыққа арналған малда аталмыш кемшіліктер сатып алғаннан кейін пайда болатын болса, мал белгілі себептерден өліп қалса, құрбандыққа жарамды малды қайтадан сатып алу керек. Ал өзіне құрбан шалуға жағдайы жетпесе де, сауап үшін ниет еткен кедей адамның сатып алған малында бір кемшілік пайда болса, сол малды шала беруге болады.

Жандос, Павлодар қаласы:

- Құрбан шалу кімдерге уәжіп?

Ж.Қоспақұлы:

- Құрбан шалатын адам ең біріншіден мұсылман, екіншіден еркін, яғни, ешқандай соттылығы жоқ және отбасында тұрақты табысы бар, жағдайы қалыптасқан адам болуы керек. Яғни, кірісі 85 грамм алтынмен тең болуы тиіс. Міне, сондай мұсылмандарға құрбан шалу міндет болып есептеледі.

Тілші сауалы:

- Қалалық тұрғындар үшін құрбандыққа малды қайдан алуға болады және қалай шалады?

Ж.Қоспақұлы:

- Павлодар қаласының тұрғындары қала маңындағы «Құлагер» ипподромында қой таңдай алады. Сондай-ақ, аудандардан, ауылдардан әкімшіліктің рұқсатымен келген шаруашылықтардың да малы болады. Адам баласы құрбандық шаламын десе, мал иесімен өзі келісіп, таңертең Айт намазынан кейін ипподромға келіп, құрбандық шала алады. Арнайы құрбандық шалатын өзінің орны және қызмет көрсететін қасапшылар да бар. Дін қызметкерлері де бұл амалға қатысып, өз батасын береді. Малды сойып бөлшектеу, ішек-қарнын тазартып, бас үйіту секілді жұмыстар ақылы. Егер адамның құрбандық шалатын жағдайы болатын болса, иесі өзі шалғаны абзалырақ. Егер жағдайы болмаса, бір адамға уәкілдік береді. Ең бастысы, сол жерде бастан-аяқ қатысуы қажет.

Тілші сауалы:

- Онлайн құрбандық шалу үшін төлем қалай жасалады?

Ж.Қоспақұлы:

- Қазақстан Мұсылмандары діни басқармасына қарасты kurban 2022.kz сайты өз жұмысын бастады. Сайтта кез келген адам құрбандық шалу үшін Kaspi Gold қосымшасымен онлайн төлем жасай алады. Ол жерде барлық нұсқаулықтар жазылып көрсетілген. Төлем жасау барысында тапсырыс беруші облысты, қаланы, ауданды таңдайды. Кейін төлеуге қажетті сома бірден шығады. Қазіргі уақытта Павлодар облысы бойынша 5 тапсырыс түсіп үлгерді. Оның ішінде: 4 қой және 1 ешкі. Бұйырса, ең алдымен осы 5 тапсырысты орындайтын боламыз. Егер ол адамдар осы қаланың тұрғындары болса, өздері келгендері дұрыс. Келе алмаған жағдайда бата беріліп, малдың шалынған бейнежазбасын жасап, міндетті түрде сол адамға есеп ретінде жіберетін боламыз.

Тілші сауалы:

- Екі жыл қатарынан каран-тиндік шектеулерге байланысты Құрбан айт секілді мерекелер кең ауқымда аталып өтілмеді. Биыл қандай да бір өзгертулер бола ма?

Ж.Қоспақұлы:

- Биыл карантиндік шектеулер алынып тасталды. Құрбан айт кезінде мешітке барша жамағатпен айт намазын ара қашықтықсыз оқитын боламыз. Өткен жылғы карантиндік шектеулерге байланысты «Құлагер» ипподромында құрбандық шалу жабық түрде онлайн өткен еді. Биыл кез келген адам сол жерден қой сатып алып, қатысып, оны шалып, құрбандыққа шалынған малдың етін өзімен әкете алады. Екі жылдық шектеу-лерге байланысты өңіріміздің ниет еткен азаматтары қажылыққа бара алмады. Биыл талаптар жеңілдетілгендіктен, қажылыққа баруға рұқсат берілді. Бұрын қажылыққа баратын қажылардың саны 65-тен аспауы қажет делінген еді. Сол себептен виза да берілмеді. Ал биыл рұқсат берілді. Биылғы Құрбан айт мерекесінде қалалық мешіттермен бірлесіп, орталық саябақта айттың алғашқы күні түскі сағат 14.00-ден бастап, рухани, патриоттық, спорттық, мәдени шараларды өткізуді жоспарлап отырмыз. Құран оқитын балаларға сыйлықтар таратылады. Сондай-ақ, қайырымдылық жәрмеңкесін өткі-земіз. Оның ішінде: тағамдар, киім-кешектер, қажетті заттар сатылады. Түскен қаражаттың көпшілік бөлігі қайырымдылық қорына бөлінетін болады.

Аяулым, Баянауыл ауданы:

- Құрбан айт кезінде ауыз бекітуге бола ма?

Ж.Қоспақұлы:

- Құрбан айттың үш күнінде ауыз бекітуге болмайды. Бұл күндері дүйім жұрт көңіл көтеруі тиіс. Әрине, шариғатқа қайшы істерден аулақ болғанымыз жөн. Алайда, бір күн бұрын Арафа күні адам баласына ауыз бекітуге болады. Бұл күн, биыл 8 шілде жұма күніне сәйкес келеді. Бұл күнде ауыз бекіту міндет емес, бірақ сүннет. Арафа күніндегі ұстаған ораза екі жылдық күнәнің өтемі болады. Тағы бір айта кетерлігі, Айттан бір күн бұрын көп адамдар шектік беріп жатады. Бұл дұрыс емес. Бұрын ата-бабаларымыз берген. Алайда, дәстүрдің озығы бар, тозығы бар. Қазір керісінше сол күні ораза ұстап, жақсы амалдар жасап өткізуіміз қажет.

Түйін:

Құрбан айт – халықтың ынтымағын нығайтып, елдің ауызбіршілігін күшейте түсетін айтулы мереке. Бұл – Алла Тағаланың бізге тарту еткен мерекесі. Мұсылман баласының құлшылық амал-дары жамағатпен және ауызбіршілікпен атқарылады. Құрбан айт – соның үлкен айғағы. Бұл мереке исі мұсылманның бірлігі мен берекесін тағы да паш ете түседі. Бұл күнде жасалатын сауапты істен құр қалмайық!

«Онлайн желіні» жүргізген – Айдана БОРАНБАЕВА,

Суретті түсірген – Есенжол Исабек.