Автонесие: ескіден жаңасы артық

Биыл отандық темір тұлпар жүргізушілер үшін жағымды жаңалыққа толы жыл болмақ. Себебі бұған дейін тұралап қалған жеңілдетілген автонесие беру бағдарламасы қайта жанданып, тиімді шарттар ұсынып отыр.

Қазіргі таңда көлікке деген сұраныс, қызығушылық өте жоғары. Әрине, көлікпен жүрсең, біраз шаруаны тез бітіретінің анық. Дегенмен, көлікке дәл қазіргі заманда бірден қол жеткізу мүмкін емес. «Айлықтан айлыққа дейін» күн көріп отырған отбасылар үшін жаңа көлікті міну – үлкен арман. Қарапайым халық тәуекел етіп несиеге де алып жатыр. Жеңілдетілген автонесиелеу бағдарламасы 2015 жылы іске қосылған болатын. Сол уақытта 80 мыңнан аса отандасымыз несиеге темір тұлпарды тізгіндепті. Көп ұзамай мұндай автонесие беру шараларын Үкімет 4 рет қайталады. Былтыр да жеңілдетілген автонесиеге 150 млрд теңге бөлінетіні, ақша алдағы бес жылда екінші деңгейлі банктерге аударылатыны айтылды. Индустрия министрлігі жоспар бойынша, 2022 жылы – 30 млрд, 2023 жылы – 35, 2024 жылы – 40, 2025 жылы 45 млрд теңге қарастыратынын мәлімдеген. Енді биыл жыл басындағы автокөлікке қатысты утильалым дауынан кейін Үкімет жеңілдетілген автонесиеге қайта иек артты. Бағдарлама жоспары бірнеше рет талқыланып, түрленіп, ақыры бір ұстанымға келді. Десе де, 4 пайыздық автонесиеге көптен бері ел арасында жағымсыз пікір қалыптасқанын байқап жүрміз. Сарапшылар жаңа бағдарламаның іске қосылуы көлік бағасының артуына әкеліп соғуы мүмкін дегенді де айтады. Себебі құзырлы министрлік көлік бағасын бір қалыпта ұстау бойынша автоөндірушілермен ешқандай келіссөз жүргізбеген. Былтыр автосалондарда көлік бағасы кұбылмалы болып, 5 мәрте көтерілген. Мәселен, 2020 жылы Өскеменде орналасқан «Азия Авто» зауытында құрастырылған Kia Cerato New седанының бағасы 9,5 млн теңге тұрған еді, қазір 11 млн-нан асып үлгерді. Баға тиімді деп айтуға келе ме? Алайда автонесиені қолдайтындар да жоқ емес. Былтыр автокөлігін 5 жылға несиеге алған қала тұрғыны Оразбек Саяхат мұндай бағдарлама халық үшін тиімді екенін айтады. Оның ойынша, автонесиенің пайызы төмен.

- Қазіргі уақытта мен үшін көлік - қажетті құрал. Діттеген жеріме тура баруыма қажет. Сондықтан несиеге көлік алуға бел байладым. Өйткені жаңа көлік ескі көлік сияқты әуреге салмайды. Бұндайда 4 пайыздық бағдарлама өте тиімді. Мемлекеттің дұрыс шешімдерінің бірі осы болды. 4 пайыз деген бірер жылдан кейін инфляцияға байланысты тиын болып қалады. Өз басым былтыр банкке 2 күн барып жүріп, өтініш қабылдау аяқталар сәтте бағдарламаға әрең дегенде іліндім. Қазақстандықтардың басым бөлігі өтініш беретіндіктен уақыт тез бітіп қалады. Бұл жерде банк әр адамның жеке несие тарихына және төлем қабілетіне қарайды. Осыларды қарастыра келе банк маған көлік құнының 60 пайызын ғана несиеге бере алатынын хабарлады. Сондықтан 40 пайызын алғашқы жарна ретінде салуыма тура келді, - деді Оразбек Саяхат. Айта кетейік, биыл жеңіл-детілген бағдарламаның шарты өзгерген. Енді автомобиль құнына емес, несие көлеміне шек қойылады. Бағдарламаға кез келген қазақстандық азамат қатыса алады. Алайда олардың басқа несиесі бар-жоғы мен қарызды қайтару мүмкіндігін зерттеп, автонесиені беру-бермеу жөніндегі шешімді банк қабылдайды. Бағдарламаларға қатысушы банктердің ішінде «Halyk Bank», «ForteBank», «ЦентрКредит банкі» және «Еуразиялық банк» бар. Осы орайда Павлодардағы «ЦентрКредит банкке» хабарласып, отандық өндірушілер шығарған автомобильдерді несиеге алу үшін қандай талаптар белгіленгенін білген едік. Банктің менеджері Әсем Бекжігітованың айтуынша, бағдарлама аясында жеңілдетілген несиемен көлік алудың талабы болады. Яғни, несие алушыға екі жылдың ішінде бір реттен артық автонесие алуға болмайды.

- Қарыз алушының санаты қарыз берілген кезде 21 жасқа толған, қарыз мерзімі аяқталған кезде 68 жасқа толмаған болу керек. Бағдарлама аясында несиеге алынатын отандық көліктің бағасына шектеу жоқ. Бірақ несие көлік құнының 10 миллион теңгесіне ғана рәсімделеді. Қалғанын сатып алушы өзі төлейді. Несиенің ең жоғары мерзімі 7 жылға дейін. Ал жылдық сыйақысы 4 пайыз болып бекітілді. Басты өзгеріс алғашқы жарнасы болмайды. Өтінім берген кезеңде қажетті құжаттар тізбесінде міндетті түрде клиенттің жеке тұлғасын куәландыратын құжаттың түпнұсқасы қажет. Сондай-ақ, қарыз алушының құқықтық мәртебесіне, кредиттеу талаптарына, ҚР заңнамасының, банктің ішкі нормативтік құжаттарының талаптарына және өзге жағдайларға байланысты банк қызметкерлері клиенттен басқа да қосымша құжаттарды талап етуге құқылы, - деді банк қызметкері. Былтыр көлік алғысы келіп, кезегі жетпей қалған тағы бір қала тұрғыны Ерғанат Болатов бір жылдың ішінде көліктердің бағасы екі есе өскенін айтады. Ол биыл жаңа темір тұлпар тізгіндейін деген ойдан арылдым дейді.

– Көлік бағасы тоқтаусыз өсіп жатыр. Жаңа көлікті несиеге алғаннан гөрі қолма-қол ақшаға сатып алу тиімді. Себебі банк ешқашан ұтылмайды. Сондықтан қымбатқа ұрынбай, орташа бағадағы көлікті таңдаған дұрыс. Қалай десек те, несиеге көлік алу – жұрт үшін тиімді емес. Қарызға батып тұрып, су жаңа көлік алғандар да жетерлік. Сырт көз қымбат көлікті қарызға алғанын қайдан білсін, - дейді ол.

                                  Түйін:

Автонесие туралы қорыта айтатын болсақ, мұның аясында жаңа және тек отандық өндірістің көлігін аласыз. Мұндағы мақсат - отандық автонарықты дамыту. Бізде қазіргі уақытта жаңа көліктің бағасы 7 миллион теңгеден басталады. Темір тұлпарды нақты ақшамен де, несие арқылы да алып жатқандар жеткілікті. Не десек те, бағдарлама жалғасын тапса халыққа тиімді болары анық. Ескі көлікті әурелеп жүргеннен, жаңа көлікті мінген әлдеқайда жақсы. Әрі бұл - отандық өнімді қолдағанымыз!

Алтынбек ЕЛЕМЕСҰЛЫ.