Дауыс берушілерге - қолайлы жағдай

Небары үш күннен соң елімізде ауқымды саяси науқан – ҚР Президентінің кезектен тыс сайлауы өтеді. Елдің болашағы үшін таңдау жасайтын сын сағатта қазақстандықтардың белсенділік танытып, азаматтық ұстанымын айқын көрсеткені абзал. Сондықтан дауыс беру құқығына ие тұрғындардың тіркелген мекенжайы бойынша сайлау учаскелеріне барып, алты кандидаттың бірін қолдауы ертеңгі күн үшін жасалатын қадам болмақ. Бұл ретте өңірдегі учаскелер сайлаушыларды қабылдауға қаншалықты дайын? Мүгедектігі бар азаматтарға қандай жағдайлар жасалған? Осы және өзге де мәселелер төңірегінде облыстық аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы Гүлнар Аманжоловамен сұхбаттасқан едік.

- Гүлнар Қабиденқызы, алдымен облыста құрылған сайлау комиссияларының жұмысына тоқталып өтсеңіз...

- Жалпы, біздің өңірде Президенттің кезектен тыс сайлауын өткізу үшін 542 сайлау комиссиясы құрылды. Оның 14-і аумақтық болып саналады. Қалғаны – учаскелік комиссиялар. Мұнда барлығы 3502 адам жұмыс істейді. Дауыс беру процесіне келер болсақ, азаматтар өз таңдауларын 528 сайлау учаскесінде жасай алады. Атап айтқанда, 138 учаске облыс орталығында, 65 учаске Екібастұз қаласында, 40 учаскеде Ақсуда және 285-і аудандарда орналасқан.

- Сайлау комиссияларының өкілдері саяси науқанға дайын ба?

- Сайлау процесіне қатысы бар азаматтардың барлығының құқықтық сауаттылығын арттыру мақсатында семинарлар ұйымдастырылады. Олар тек комиссия мүшелері үшін емес, саяси партиялар мен басқа қоғамдық бірлестіктердің, құқық қорғау саласының, прокуратура мен сот органдарының, мүмкіндігі шектеулі азаматтардың құқықтарын қорғайтын қоғамдық бірлестіктердің, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері мен жастар үшін де өтеді. Қазіргі уақытта учаскелік сайлау комиссиясы мүшелерін оқыту аяқталып қалды. Оның барысында 300-ден астам тәжірибелік кейс қаралып, әр түрлі жағдайларда қалай әрекет ету керек екені егжей-тегжейлі түсіндірілді.

- Тұрғындар өз сайлау учаскеле-рінің қайда орналасқанын қалай біле алады?

- Жергілікті әкімдіктер 30 қазан күні тиісті жердегі сайлау учаскелеріне дауыс беру құқығына ие азаматтардың тізімін тапсырды. Ал 4 қарашадан бастап тұрғындарға өздерін бұл тізімнен тексеруге мүмкіндік берілді. Әр азамат жеке куәлігін көрсете отырып, өзіне қатысты мәліметтердің дұрыс-бұрыстығын байқай алады. Егер тізімде болмаса немесе аты-жөні, мекенжайы қате көрсетілсе, өзгертуге құқығы бар. Бұл ретте жұртшылыққа ыңғайлы болуы үшін цифрлық мүмкіндіктерді пайдалану мәселесі қарастырылып, қолайлы тетіктер қарастырылды. Айталық, @Prezident_sailau_2022_pvl_bot телеграм-ботына кіріп, жеке сәйкестендіру нөмірін терген жағдайда сайлау учаскесі туралы ақпарат беріледі. Мұнда учаскенің нөмірі, мекенжайы, байланыс телефоны көрсетіледі. Сол сияқты «109» бірыңғай орталығының сайтында бұл қызмет қолжетімді. Орталыққа хабарласып, қажетті кеңес пен ақпарат алуға болады. Мамандар шағымдарды қабылдау бойынша да жұмыс істейді. Сонымен қатар, өңірдегі 13 әкімдіктің барлығында Call-орталықтар қызметі іске қосылды. Тиісті хабарландырулар әкімдіктердің сайтында, әлеуметтік желілерде, мерзімдік басылымдарда жарияланды. Үйлерге шақыртулар таратылып, көпшілік орындарға, подъездерге ақпараттық хабарламалар ілінді. Сондықтан бұл бағыттағы қиындықтар болмауы керек. Тұрғындардың өз сайлау учаскелерін анықтауы үшін барынша мол мүмкіндік жасалды. Айта кетейік, учаскелік комиссиялар 4 қарашадан бастап үйден дауыс беретін азаматтардан өтініштерді қабылдау, оқу, жұмыс барысы, басқа да себептер бойынша өзге жерде таңдауын жасайтын тұрғындарға есептен шығару куәлігін беру жұмыстарын жүргізуде. Мұндай куәлік 19 қараша күні сағат 18.00-ге дейін беріледі.

- Азаматтар жеке куәліктің цифрлық баламасы арқылы дауыс бере ала ма?

- Иә, цифрлық құжаттар сервисі арқылы ұсынылған жеке басты куәландыратын құжаттар арқылы да дауыс беру мүмкіндігі бар. Яғни, олар жеке куәліктің түпнұсқасына теңестірілген құжаттар болып есептеледі. Бюллетень сол құжат негізінде ұсынылады. Еске сала кетейік, әр сайлаушы таңдауын кабинада жалғыз өзі жасайды. Басқа адам үшін дауыс беруге тыйым салынады. 20 қараша күні сайлау учаскелері сағат 7.00-ден 20.00-ге дейін тұрғындарды қабылдайды.

- Жақында ішкі көшіп-қонушыларды тіркеу қағида-ларына өзгеріс енгізілгені белгілі. Соған сәйкес тұрғылықты тіркеуі жоқ азаматтарға да дауыс беруге жағдай жасалады. Бұл бағытта Павлодар облысында қандай жұмыстар атқарылмақ?

- Сайлау күні өңірдегі 225 сайлау учаскесінде дауыс берушінің өтініші бойынша тіркеу орнын тексеру сервисі жұмыс істейтін болады. Соған сәйкес, комиссияның уәкілетті мүшесі тез арада сайлаушының тіркелген мекенжайын тексеруі тиіс. Ал тіркеуі жоқ тұрғындарға келер болсақ, олар үшін 6 сайлау учаскесінде қызмет көрсетіледі. Атап айтқанда, Павлодар қаласындағы №11, 15, 51, 79, Екібастұздағы №536 және Ақсу қаласындағы №485 сайлау учаскелерінде мобильді халыққа қызмет көрсету орталықтарының жұмыстары ұйымдастырылады. Яғни, тұрақты тіркеуі жоқ азаматтар осы сайлау учаскелерінде бір күндік тіркеуге тұрып, дауыс беру мүмкіндігін пайдалана алады. Ал келесі күні тіркеуден автоматты түрде шығарылады.

- Ал мүгедектігі бар дауыс берушілер үшін қандай жағдайлар қарастырылды?

- Бұл бағыт та назардан тыс қалған жоқ. Мүмкіндігі шектеулі жандарға ыңғайлы жағдай жасау – негізгі міндеттердің бірі. Соның аясында сайлау учаскелерінің барлығы ғимараттардың бірінші қабаттарына орналастырылды. Оларды дауыс беру орындарына жеткізу үшін инватакси қызмет көрсететін болады. Атап айтқанда, 18 арнайы көлік тасымалдайды. Ал учаскеге кіру үшін пандустар, тұтқалар бар. Ғимараттың ішіне кірген соң да мүгедектігі бар азаматтардың қажеттіліктеріне қарай құралдар беріледі. Мәселен, оларға арнайы бұрыштар бөлініп, компьютермен, құлаққаппен, лупамен, Брайль шрифті бар трафареттермен қамтылды. Арбада отыратын сайлаушылар үшін дауыс беру кабинасының қолжетімді деңгейде болуына да баса мән берілді. Таңдау жасайтын күні сайлау учаскелеріне келе алмайтын мүгедектігі бар азаматтар алдын ала өтініш қалдырса, комиссия мүшелеріне үйлеріне барып, бюллетень беріп, дауыс беру құқығын пайдалану үшін мүмкіндіктер қарастырады.

- Ақпаратыңызға рақмет!

Сұхбаттасқан – Құндыз ҚАБЫЛДЕНОВА.